Ο ΘEPOΣ –τρύγος– του Σεπτέμβρη 

Και οι ίδιοι οι καλλιεργητές και επιστήμονες οινολόγοι συμφωνούν ότι ο τρύγος αρχίζει με την προετοιμασία των εργαλείων και τελειώνει όταν ο μούστος γίνει κρασί. Συμπληρώνω ότι, σύμφωνα με την παράδοση, υπάρχουν και «προεόρτια». Είναι η γιορτή της πρώτης μετάληψης των σταφυλιών στις 6 Αυγούστου, οπότε όλοι οι αμπελουργοί γεμίζουν ένα καλάθι με τα πρώτα ώριμα σταφύλια και το πηγαίνουν στην εκκλησία, που διαβάζεται ευχή για την επιτυχία των αμπελιών.

Οι αμπελουργοί που χρησιμοποιούν βαρέλια, πατητήρι και ληνό, καθώς και κοφίνια για το κουβάλημα, φροντίζουν από νωρίς, μέσα στο καλοκαίρι οπωσδήποτε, να κάνουν έλεγχο μήπως κάτι χρειάζεται επιδιόρθωση για να απευθυνθούν στον ανάλογο τεχνίτη.

Οι προετοιμασίες στα σύγχρονα οινοποιεία είναι ευκολότερες, γιατί εκεί έχουν δεξαμενές από ανοξείδωτο υλικό που δεν απορροφά και καθαρίζεται πανεύκολα με νερό και δεν χρησιμοποιούν πια πατητήρι αλλά εκθλιπτικά μηχανήματα. Σ’ αυτήν τη φάση το πιο σημαντικό σημείο είναι ο έλεγχος για την ωρίμανση των σταφυλιών που επιβάλλει την άμεση έναρξη του τρύγου. Οι παλιοί αμπελουργοί τον έκαναν εμπειρικά, εξετάζοντας και δοκιμάζοντας τις ρώγες· οι επιστήμονες οινοποιοί τώρα μετρούν το επίπεδο περιεκτικότητας των δειγμάτων σε σάκχαρα και δίνουν το σήμα έναρξης τη στιγμή που κρίνουν κατάλληλη.

Οικογενειακός τρύγος

Στον οικογενειακό τρύγο συμμετέχουν, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, ακόμα και ηλικιωμένοι σε ελαφρότερες δουλειές. Συχνά έρχονται για να βοηθήσουν συγγενείς ή φίλοι από κοντινά χωριά ή απ την πόλη. Αν τα αμπέλια είναι πολλά, οι επιπλέον ανάγκες σε χέρια καλύπτονται από εργάτες, οι οποίοι κατά κανόνα έρχονται από άλλα μέρη που δεν υπάρχει αμπελοκαλλιέργεια.

Σε μια χώρα με μεγάλη αμπελοοινική παράδοση, όπως η δική μας, είναι φυσικό να έχουν αναπτυχθεί πολυάριθμα έθιμα γύρω από τον τρύγο. Ενδεικτικά θα αναφέρω μόνο τη συνήθεια να αφήνουν ατρύγητη μια μικρή άκρη του αμπελιού, ως προσφορά και ευχαριστία στις θεότητες της γης. Το ίδιο γίνεται και στον θερισμό.

Στη Λευκάδα, οι νοικοκυραίοι των αμπελιών γέμιζαν καλάθια με διαλεχτά σταφύλια, τα σκέπαζαν με φύλλα, χαλούσαν μια λιθιά και τα έκρυβαν μέσα, ξανάφτιαχναν τη λιθιά, τοποθετώντας τις πέτρες πάλι στη σειρά και τα σταφύλια έμεναν κρυμμένα εκεί μέχρι τον χειμώνα, σε μέρος που μόνο εκείνοι γνώριζαν, διατηρημένα στο φυσικό ψυγείο της φύσης. Τις κρυψώνες αυτές τις έλεγαν χωσάδες. 

Αλλά και σε πριονίδι διατηρούσαν σταφύλια και κρεμασμένα στο υπόγειο τυλιγμένα με παλιά υφάσματα ή χαρτί εφημερίδας δίπλα στα άλλα γλυκά προϊόντα του μούστου, πετιμέζια, σουτζούκια, ρετσέλια, μουσταλευριές.